وبلاگ شخصی علی شعبانپور (مدیریت کسب و کار)

تکنیک دلفی برای «شناسایی» و «غربال» مهمترین شاخص‌های تصمیم‌گیری قابل استفاده است. بنابراین با وجود اینکه تکنیک دلفی یک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره نیست اما در بسیاری موارد قبل از بکارگیری تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره از این تکنیک برای غربال شاخص‌ها یا رسیدن به یک توافق در زمینه اهمیت شاخص‌های تصمیم‌گیری استفاده می‌شود.

استفاده از دانش و دیدگاه تخصصی یک مجموعه در تصمیم‌گیری پیرامون مسائلی که ماهیت کیفی دارند بسیار راه‌گشا است. تکنیک دلفی یکی از روش‌های کسب دانش گروهی است که در تصمیم‌گیری پیرامون مسائل کیفی نیز کاربرد دارد. در پژوهش‌های کیفی که جنبه اکتشافی دارد و شناسایی ماهیت و عناصر بنیادین یک پدیده، محور مطالعه است می‌توان از تکنیک دلفی استفاده کرد. تکنیک دلفی فرایندی ساختارمند جهت گردآوری اطلاعات در طی راندهای متوالی و در نهایت اجماع گروهی است. با وجود بیش از نیم قرن کاربرد تکنیک دلفی در مطالعات علمی و آکادمیک هنوز ابهامات زیادی در زمینه این تکنیک وجود دارد. مهمترین مشکل در استفاده از تکنیک دلفی نبود یک چارچوب نظری مشخص در استفاده از این تکنیک است. در این فصل یک چارچوب نظری جامع برای بکارگیری تکنیک دلفی در پژوهش‌های کیفی ارائه شده است. در چارچوب نظری ارائه شده به صورت روشن اصول بکارگیری و اجماع در تکنیک دلفی در تحقیقات کیفی بیان شده است.

محققان زیادی تعریف ارائه شده توسط لینستون و توراف را بکار برده‌اند که تکنیک دلفی را بصورت «روشی برای ساختاردهی یک فرایند ارتباط گروهی تعریف می‌کنند بطوریکه این فرایند به گروهی از افراد، بعنوان یک کل، امکان حل یک مسئله پیچیده را می‌دهد». هدف اصلی روش دلفی دستیابی به قابل اطمینان‌ترین اجماع گروهی از نظرات خبرگان بواسطه یک سری از پرسشنامه‌های متمرکز همراه با بازخورد کنترل شده می‌باشد. با کسب اجماع گروهی از خبرگان بوسیله این فرایند، محققان می‌توانند مسائل را شناسایی نموده و اولویت‌بندی کنند و چارچوبی را برای تشخیص آنها توسعه دهند.

عمده ترین ضعف دلفی فقدان چارچوب نظری است. این مساله باعث شده است تا دلفی بعنوان یک روش تحقیق به صور مختلفی بعنوان پیمایش، مطالعه، رویه، روش، رویکرد، رأی‌گیری و تکنیک مطرح گردد. با این وجود عموما پذیرفته شده است که روش دلفی از نظر کاربرد یکسان نیست. همچنین همواره ابهاماتی در زمینه شرایط استفاده، حجم پنل، چگونگی انتخاب پنل و تشخیص پایان مراحل دلفی وجود دارد. در این مطالعه مقایسه‌ای، چارچوبی برای بکارگیری تکنیک دلفی در تصمیم‌گیری‌های کیفی ارائه شده است.

بطور خلاصه، تکنیک دلفی بصورت یک رویکرد تحقیقی جهت بدست آوردن اجماع با استفاده از یک سری از پرسشنامه‌ها و ارائه‌ی بازخورد به شرکت‌کنندگانی که در حوزه‌های کلیدی دارای تخصص هستند، تعریف می‌شود. این روش بطور ویژه زمانی سودمند است که محققان ملزم به جمع‌آوری دیدگاه‌های کارشناسان منفرد درمورد موضوعی خاص و ایجاد توافق بر سر موضوع مورد نظر باشند تا اینکه فرض‌ها یا دیدگاه‌های اساسی خبرگان را شناسایی نمایند. با این وجود، عمده ترین ضعف دلفی فقدان چارچوب نظری است. دلفی بعنوان یک روش تحقیق به صور مختلفی بعنوان پیمایش، مطالعه، رویه، روش، رویکرد، رأی‌گیری و تکنیک مطرح گردیده است.

اگرچه مطالعات پیشین همیشه از فقدان یک چارچوب نظری برای تکنیک دلفی در مضیقه بوده است اما با توجه به انبوه مطالعات انجام شده دسترسی به یک چارچوب نظری ساده است. با عنایت به یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت در پژوهش‌های کیفی توصیه می‌شود گروهی متشکل از ده نفر از خبرگان با تخصص‌های متعدد استفاده شود. برای شناسایی و انتخاب نمونه نیز می‌توان از تکنیک گلوله‌برفی استفاده کرد. چنانچه هدف تلخیص و غربال یک مجموعه آیتم باشد استفاده از طیف لیکرت نه درجه می توان دیدگاه خبرگان را گردآوری کرد. برای تعیین توافق و پایان مراحل تکنیک دلفی می توان از ضریب توافق کندال بهره گرفت. بنابراین، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که تکنیک دلفی سازوکار مناسب و قابل قبولی برای دستیابی به اجماع در زمان توسعه‌ی مجموعه ای از شاخص‌ها به شمار می آید.